काठमाडौं । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पलाई बेलायती सेनामा धेरै विश्वास छ । उनका पछिल्ला अभिव्यक्तिले यस्तै भान गराउँछ । सायद बेलायती सैन्य अधिकारीहरू वा पूर्व सैन्य अधिकारीहरूमा पनि यति धेरै आत्मविश्वास छैन जति ट्रम्पमा छ ।
गतसाता वाशिङ्टनमा डोनाल्ड ट्रम्प र बेलायती प्रधानमन्त्री केयर स्टारमर संयुक्त पत्रकार सम्मेलन सहभागी भएका थिए । ट्रम्प र स्टारमरको भेटवार्ता सकिएपछि यो सम्मेलन भएको थियो । सम्मेलनमा ट्रम्पलाई युक्रेनको सुरक्षाको सम्बन्धमा अमेरिकी ग्यारेन्टीको बारेमा सोधिएको थियो ।
जसको जवाफमा उनले भने, “बेलायतसँग सक्षम र अद्भुत सेना छ, तिनीहरूले आफ्नो सुरक्षा आफैं गर्न सक्छन् ।” बेलायती सेनाले रूससँग लड्ने हो कि होइन भन्ने प्रश्नको जवाफ भने ट्रम्पले दिएनन् । सार्वजनिक स्थानहरूमा वरिष्ठ अमेरिकी सैन्य अधिकारीहरूले बेलायती सेनाको प्रशंसा गर्छन् ।
तर निजी भेटघाटमा उनीहरू बेलायती सेनाको आलोचना गर्छन् । विशेष गरी यस्तो आलोचना तब सुरु भयो जब बेलायतले आफ्ना नियमित सेनाको संख्या कटौती गरी ७० हजारमा झार्यो । एक वरिष्ठ सैन्य अधिकारीले बेलायत भ्रमणको क्रममा भएको भेटघाटमा भनेका थिए, “यो धेरै थोरै हो ।”
इन्टरनेशनल इन्स्टिच्युट अफ स्ट्राटेजिक स्टडीजका अनुसार रूसको सैन्य बजेट सम्पूर्ण युरोपको रक्षा खर्चभन्दा बढी छ । यसमा ४१ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ र यो कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको ६.७ प्रतिशत हो । जबकि २०२७ सम्ममा बेलायतले आफ्नो जीडीपीको २.५ प्रतिशत मात्र सेनामा खर्च गर्नेछ ।
के बेलायतले अमेरिकाबिना प्रतिस्पर्धा गर्न सक्छ ?
ट्रम्पको भनाइबाट युक्रेनमा युद्धविराम लागू गर्न अमेरिकी सेना तैनाथ नगर्ने स्पष्ट हुन्छ । अमेरिकाको उपस्थिति आर्थिक कारणले हुनेछ र खानी हित यसमा जोडिनेछ ।
ट्रम्पको सुझाव छ– यो आफैंमा एउटा कदम हुनेछ जसले रूसलाई फेरि आक्रमण गर्नबाट रोक्नेछ । तर उनको आफ्नै प्रशासन त्यहाँ केही बलियो शक्ति हुनुपर्छ भन्ने विश्वास गर्छ जुन अरूले प्रदान गर्नुपर्छ । यस्तो काम युरोपेली देशहरूले गर्नुपर्छ भन्नेमा ट्रम्प स्पष्ट छन् ।
प्रश्न यो होइन कि युरोपले यस्तो गर्नुपर्छ । प्रश्न यो हो– युरोपसँग त्यसो गर्ने संख्या छ कि छैन ?
यसको जवाफ हो – छैन ।
त्यसैले केयर स्टारमरले युक्रेनको थप सुरक्षा ग्यारेन्टीको लागि विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली अमेरिकी सेनाको प्रशंसा गरेका थिए ।
शीतयुद्धको अन्त्यपछि आफ्नो सैन्य शक्ति घटाउने बेलायत एक्लो देश होइन । तर यो प्रवृत्ति अब युरोपका अन्य देशहरूमा परिवर्तन हुँदैछ । केही देशहरूले आफ्नो सैन्य खर्च बढाउन थालेका छन् । युक्रेनी राष्ट्रपति भ्लोदोमिर जेलेन्स्कीले रूसलाई आक्रमण गर्नबाट रोक्न एकदेखि दुई लाखसम्म अन्तर्राष्ट्रिय सेना आवश्यक पर्ने बताएका छन् । तर युरोप आफैंले यति धेरै सेना उपलब्ध गराउन सक्दैन ।
पश्चिमी देशका अधिकारीहरूले ३० हजार सैनिक पठाउने विचार गरिरहेका छन् । युरोपेली जेट र युद्धपोतहरूले युक्रेनको हवाइ क्षेत्र र समुद्री मार्गहरूको निगरानी गर्नेछन् । यस्ता सेनाको ध्यान युक्रेनका सहरहरू, बन्दरगाहहरू र आणविक ऊर्जा केन्द्रहरूको सुरक्षामा केन्द्रित हुनेछ । यी सेनाहरूलाई पूर्वी युक्रेनको मोर्चामा तैनाथ गरिने छैनन् ।
युरोपेली लडाकु विमान र युद्धपोतहरूले युक्रेनको हवाई क्षेत्र र समुद्री मार्गहरूको निगरानी गर्नेछन् । तर पश्चिमा अधिकारीहरू विश्वास गर्छन् कि यो पर्याप्त नहुन सक्छ । त्यसैले उनीहरू अमेरिकाको सहयोग चाहन्छन् ।
अधिकारीहरूको विश्वास छ कि कम्तिमा पनि अमेरिकी हवाई जेटहरू पोल्यान्ड र रोमानियामा तैनाथ गरिनुपर्छ ताकि आवश्यक परेको बेला युरोपेली सेनाहरूलाई सहयोग गर्न सकोस् ।
युरोपले अमेरिकाको निगरानी र गुप्तचर सङ्कलन क्षमतासँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्दैन ।
युरोपेली देशहरूको सैन्य क्षमता
हालै युरोपले युक्रेनलाई अमेरिकाले दिएको भन्दा अलि बढी हतियार दिएको छ । तर एक स्रोतले अमेरिकाले युक्रेनलाई लामो दूरीको क्षेप्यास्त्र र हवाइ रक्षा प्रणाली प्रदान गरेको बताएको छ । युरोपेली देशहरूसँग आफैंले ठूलो सैन्य कारबाही सुरु गर्ने क्षमता छैन ।
युरोपेली देशहरू हतियारको आपूर्तिमा पनि अमेरिकासँग निर्भर छन् । सन् २०११ मा लिबियामा नेटोले गरेको बमबारीको घटनाले धेरै कमजोरीहरू उजागर गर्यो । युरोपेली देशहरूले नेतृत्व त लिए तर उनीहरु अमेरिकी सहयोगमा भर पर्नु पर्यो । यी देशहरू अमेरिकी ट्याङ्करहरूमा निर्भर रहे ।
गतसाता स्टारमर कुनै सैन्य ग्यारेन्टीबिना नै अमेरिकाबाट फर्किए । बेलायतका स्वास्थ्यमन्त्री वेइसले भने, “ट्रम्प नेटोको धारा ५ प्रति प्रतिबद्ध छन्, जसले एउटा सहयोगीमाथिको आक्रमणलाई अन्य सबै सहयोगीमाथिको आक्रमण मानिने उल्लेख गरेको छ ।”
तर अमेरिकी रक्षामन्त्री पिट हेगले पहिले नै भनेका छन् कि युक्रेनमा पठाइने कुनै पनि सेना नेटो सन्धि अन्तर्गत जाने छैनन् । उनीहरूलाई नेटोको जस्तो सुरक्षा ग्यारेन्टी पनि दिइने छैन । यस्तो अवस्थामा युरोपको शक्तिको परीक्षण हुनेछ । ट्रम्पले सुझाए जस्तै स्टारमर अरूको साथ लिन सफल हुन्छन् कि हुँदैनन् भन्ने कुरा पनि हेर्न बाँकी छ ।
अहिलेसम्म फ्रान्स युरोपमा एक मात्र यस्तो देश हो जुन एकसाथ उभिन तयार छ ।
उत्तरी युरोपका केही अन्य देशहरू जस्तै डेनमार्क र स्वीडेन पनि प्रतिबद्धता देखाउन चाहन्छन् तर उनीहरूको प्रतिबद्धता अमेरिकाको जस्तै छ । स्पेन, इटाली र जर्मनी अझै पनि यसको विरुद्धमा देखिन्छन् । स्टारमरले अझै पनि अमेरिकाले युरोपका सेनालाई सहयोग गर्ने कुरामा विश्वस्त छन् । तर यहाँ उही प्रश्न खडा हुन्छ– के बेलायती सेना रूससँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्छ ?
अहिले रूसको सेना केही कमजोर भए पनि यो प्रश्नको जवाफ भने छैन ।
